W 2018 r. Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej realizuje zadanie „Rozpoznanie stanowisk archeologicznych na obszarze pola bitwy "Oblężenie Twierdzy Osowiec 1914-1915 r." – kontynuacja”. Badania dofinansowane są ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Efekty prac badawczych
Wyniki badań powierzchniowych przeprowadzonych metodą AZP z
wykorzystaniem numerycznego modelu terenu, wykazały pełną przydatność
laserowego skanowania powierzchni terenu (LIDAR) do wstępnej
identyfikacji reliktów fortyfikacji polowych z czasów I i II wojny
światowej, i ich zaplecza logistycznego, na terenach leśnych. Stan
zachowania i częste podobieństwo formalne pozostałości okopów i schronów
polowych, na obszarach współwystępowania reliktów fortyfikacji polowych
z czasów I i II wojny światowej, w części przypadków uniemożliwił ich
przyporządkowanie do konkretnych wydarzeń historycznych lub fazy
konfliktu zbrojnego. Natomiast identyfikacja części reliktów zaplecza –
mieszkalnych stref obozów polowych armii niemieckiej z 1914 i 1915 r. –
nie napotkała większych przeszkód.
Łącznie, na wszystkich zbadanych obszarach AZP zarejestrowanych
zostało 45 stanowisk archeologicznych o całkowitej powierzchni
przekraczającej 62 km2, zawierających relikty fortyfikacji polowych i
ich zaplecza logistycznego z czasów I i II wojny światowej oraz siedem
cmentarzy wojennych z czasów I wojny światowej.
Upowszechnianie wyników projektu
Informacje o postępach w realizacji projektu publikowane były na bieżąco na portalu społecznościowym Ośrodka Badań Europy Środkowo-Wschodniej. Ponadto relacja z sesji terenowej i seminarium, zorganizowanych w grudniu 2016 oraz informacje o projekcie zostały wyemitowane w programie informacyjnym TVP „Obiektyw” dnia 4 grudnia 2016 r.
Link do programu
Założenia metodyczne i bieżące wyniki realizacji projektu zaprezentowane zostały podczas następujących konferencji, spotkań i seminariów naukowych:
- 31.05.1.06.2016: Bałtycki Uniwersytet Federalny im. Immanuela Kanta w Kaliningradzie, kierownik projektu wziął udział w promocji książki: M. Karczewska, M. Karczewski, Pro Patria. Miejsca pamięci I wojny światowej na przedpolu Twierdzy Osowiec, Seria: Archeologia pamięci, t. 1, Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej, Białystok 2015, podczas której wygłosił wykład pt.: Археология Первой мировой войны. Полевые укрепления Лётценской позиции и окрестности крепости Осовец.
- 17.06.2016 Warszawa, kierownik projektu wziął udział w konferencji „Archeologia współczesności. Teoria i praktyka”, zorganizowanej przez Instytut Archeologii i Etnologii PAN w Warszawie oraz Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Warszawie. Na zaproszenie organizatorów uczestniczył w debacie: „Czy archeologia współczesności jest nam potrzebna?”, prezentując m.in. założenia i bieżące wyniki projektu.
- 3-5.10.2016 r. Giżycko, podczas polsko-rosyjskiego seminarium „Threats on cultural heritage and historical landscapes of the WWI. Identification and countermeasures”, zorganizowanego w ramach projektu: Heritage and Threat (HeAT), grant UE w ramach konkursu: The Joint Programming Initiative in Cultural Heritage and Global Change, Heritage Plus, kierownik projektu wygłosił referat pt. WWI archaeology. The non-invasive research of the foreground of the Fortress Osowiec.
- 11-12 kwietnia 2017 r. na Uniwersytecie Warszawskim przedstawione zostały referaty dotyczące ochrony dziedzictwa I wojny światowej, w tym referat dr hab. Macieja Karczewskiego pt. Archeologia nieinwazyjna przedpola Twierdzy Osowiec 1914-1915 r.
Upowszechnianiu wyników projektu w artykułach popularno-naukowych
Wyniki realizacji projektu zostaną opublikowane w 2017 r., w dwóch tekstach popularnonaukowych:
- 1/ Karczewski M., Ochrona zabytków archeologicznych na przedpolu Twierdzy Osowiec. Tekst został przyjęty do druku i ukaże się w nr 3/4 "Spotkań z zabytkami" w 2017 r.
- 2/ Karczewski M., Ślady Wielkiej Wojny w krajobrazie Kotliny Biebrzańskiej. Fortyfikacje polowe i ich zaplecze logistyczne na przedpolu Twierdzy Osowiec 1914-1915 r., [w:] Mijające krajobrazy Polski. Dolina Biebrzy, Białystok. Tekst ukaże się w pierwszej połowie 2017 r. w serii wydawniczej PTTK przeznaczonej dla przewodników turystycznych i krajoznawców.
Wystawa prezentująca wyniki projektu
Wyniki projektu posłużyły do przygotowania wędrującej wystawy pt. Fortyfikacje polowe i „leśne miasta” na przedpolu Twierdzy Osowiec. Zabytki archeologiczne z czasów I wojny światowej. Obecnie wystawa jest eksponowana w siedzibie Biebrzańskiego Parku Narodowego.
Seminarium skierowane do pracowników Lasów Państwowych i Biebrzańskiego Parku Narodowego, ukazujące zasady ochrony reliktów fortyfikacji polowych i ich zaplecza logistycznego jako zabytków archeologicznych na terenach leśnych
W dn. 3 grudnia, w siedzibie Biebrzańskiego Parku Narodowego, Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej zorganizował seminarium skierowane do pracowników Lasów Państwowych i Biebrzańskiego Parku Narodowego, podczas którego przedstawione zostały dwa referaty:
- 1/ Karczewski M., Fortyfikacje polowe i ich zaplecze na przedpolu Twierdzy Osowiec,
- 2/ Karczewska M., „100 lat będą trwać bez opieki niczyjej”. Cmentarze wojenne z czasów I wojny światowej na przedpolu Twierdzy Osowiec.
W dyskusji po referatach dr Małgorzata Karczewska przedstawiła zebranym założenia ochrony reliktów fortyfikacji polowych i ich zaplecza logistycznego oraz cmentarzy wojennych na przedpolu Twierdzy Osowiec jako zbytków archeologicznych, a także wskazała rolę pracowników Lasów Państwowych i Biebrzańskiego Parku Narodowego w ochronie i opiece nad tymi zabytkami.
Kontynuacją seminarium, już w ramach 58. Wszechnicy Biebrzańskiej poświęconej znikającym krajobrazom Kotliny Biebrzańskiej, była zorganizowana w dn. 4.12.201r r., przy współpracy z Biebrzańskim Parkiem Narodowym, wycieczka terenowa podczas której, uczestnikom 58. Wszechnicy Biebrzańskiej zaprezentowane zostały efekty realizacji projektu.
(fot. udostępnione przez Biebrzański Park Narodowy)
Projekt: Archeologia I wojny światowej na mazurskim odcinku frontu wschodniego.
Naukowe cele projektu:
- 1/ rozpoznanie materialnych śladów działań militarnych z okresu I wojny światowej,
- 2/ rekonstrukcja obrazu umocnień polowych i ich bezpośredniego zaplecza obu stron konfliktu (niemieckiej i rosyjskiej) oraz życia w okopach po obu stronach linii frontu,
- 3/ wprowadzenie do studiów nad I wojną światową metod badań archeologicznych jako nowych narzędzi badawczych i opracowanie sposobów wykorzystania źródeł archeologicznych w interdyscyplinarnych studiach nad konfliktami zbrojnymi pierwszej połowy XX w.
Konserwatorski cel projektu:
Przygotowanie dokumentacji umożliwiającej objęcie reliktów umocnień polowych na mazurskim odcinku frontu wschodniego I wojny światowej ochroną konserwatorską.
Społeczny cel projektu:
Działania na rzecz objęcia ww. reliktów umocnień społeczną opieką nad zabytkami.
4 lata temu