Celem projektu, w szczególności jego części realizowanej przez zespół Ośrodka Badań Europy Środkowo-Wschodniej jest:
- przywrócenie pamięci o dziedzictwie, którego główną cechą mającą wpływ na jego stan zachowania jest „obcość” w sensie społecznym i/lub narodowym;
- analiza zagrożeń dla tego typu dziedzictwa ze strony różnych grup odbiorców/użytkowników dziedzictwa;
- przygotowanie i publikacja / eksponowanie broszur i wystaw popularyzujących wyniki prac badawczych;
- integracja efektów prac polskiego zespołu badawczego z wynikami badań innych grup realizujących projekt.
W Polsce zagadnienie zagrożeń wybranych elementów dziedzictwa kulturowego analizowane są na kilku wybranych obszarach badawczych:
- teren wschodnich i zachodnich Mazur – okolice, w których toczyły się walki dwóch bitew nad jeziorami mazurskimi oraz bitwy pod Tannenbergiem
- północne Podlasie – okolice twierdzy Osowiec;
- północno-wschodnie Mazowsze
- zachodnie Mazowsze – okolice bitwy nad Rawką i Bzurą.
Na w/w obszarach badawczych prace koncentrują się na udokumentowaniu i upowszechnienie wiedzy na temat pierwszowojennego dziedzictwa kulturowego oraz analizie realnych i potencjalnych zagrożeń tego dziedzictwa ze strony różnych grup użytkowników tych terenów.
Dodatkowym obszarem badawczym jest Białystok. W tym przypadku analizie poddane zostaną powody zacierania w przestrzeni miasta i pamięci mieszkańców miejsc pamięci (cmentarzy) po narodowościach, których zabrakło w przestrzeni miasta po II wojnie światowej.Etapy prac badawczych:
- identyfikacja wybranej kategorii dziedzictwa kulturowego na obszarach badawczych;
- prace ewidencyjne oraz upowszechnienie ich wyników;
- gromadzenie informacji na temat zagrożeń w/w elementów dziedzictwa przy użyciu metody opracowanej przez przedstawiciela nauk społecznych; badaniami objęte zostaną różne grupy wiekowe, społeczne i zawodowe użytkowników przestrzeni, w której znajdują się wybrane do badań elementy dziedzictwa kulturowego;
- analiza zgromadzonych materiałów źródłowych (ankiet, wywiadów);
- integracja osiągniętych wyników z efektami pracy pozostałych grup badawczych.
Więcej informacji o projekcie HeAT:
*******************************************************************************
Seminarium: Miejsca pamięci Wielkiej Wojny po stuleciu. Podsumowanie stanu badań i ochrony
Białystok, 22-23 maja 2018 r.
Dwudniowe seminarium poświęcone będzie zagadnieniom dotyczącym rozpoznania i ochrony cmentarzy Wielkiej Wojny. Naszą uwagę skupiamy na terenach Polski centralnej, północnej i wschodniej, regionów najmniej rozpoznanych pod tym względem.
Cmentarze wojenne z czasów I wojny światowej w centralnej i wschodniej Europie są ważnym świadectwem wydarzeń, które doprowadziły do ukształtowania się nowego europejskiego ładu pod koniec drugiej dekady XX w. Pomimo tego, przez niemal stulecie pozostawały one zapomnianymi elementami dziedzictwa kulturowego. Zarówno historie poszczególnych cmentarzy, jak też stosunek władz, instytucji sprawujących opiekę oraz części mieszkańców wskazują, że zarówno dawniej, jak i obecnie, głównym zagrożeniem dla cmentarzy z czasów I wojny światowej jest zapomnienie i zacieranie w krajobrazie, wynikające z nieznajomości przeszłości i kierowania się uprzedzeniami. Z tego wynikają kolejne: niszczenie, wandalizm, bezczeszczenie, brak opieki prawnej, instytucjonalnej i społecznej. Historia tych miejsc pokazuje, że proces ten rozpoczął się jeszcze w trakcie I wojny światowej, osiągając kulminację po zakończeniu II wojny światowej. Nie oznacza to, że wszyscy decydenci i mieszkańcy przejawiają negatywny bądź obojętny stosunek do dziedzictwa Wielkiej Wojny. Część cmentarzy przetrwała, otoczona opieką przez mieszkańców najbliższych okolic, którzy swoją postawę uzasadniali obowiązkiem poszanowania miejsc ostatniego spoczynku.
Współcześnie można zaobserwować pozytywne zjawisko wzrostu zainteresowania przeszłością regionalną. Stale powiększający się zasób informacji dostępnych w bazach internetowych instytucji naukowych, doskonałe rozpoznanie zasobów dziedzictwa kulturowego własnej okolicy oraz pasją, z jaką prowadzą swoje prace powoduje, że miłośnicy przeszłości małych ojczyzn posiadają niejednokrotnie rozleglejszą wiedzę historyczną niż instytucje, które odpowiadają za stan zachowania zabytków.
Z tego powodu, celem organizatorów jest wymiana doświadczeń różnych grup zajmujących się nekropolami Wielkiej Wojny, zarówno badaczy profesjonalnych, jak też społecznych, a także opiekunów tej kategorii zabytków. Zapraszamy również samorządowców, nauczycieli i wszystkich, których praca lub realizacja zainteresowań związana jest z dziejami I wojny światowej oraz jej materialnym dziedzictwem zachowanym w naszym krajobrazie.
*******************************************************************************
Efekty prac badawczych
Małgorzata Karczewska, Cmentarze z czasów I wojny światowej w krajobrazie górnej Narwi, [w:] Narwiański Park Narodowy. Krajobraz, przyroda, człowiek, red. Piotr Banaszuk, Dan Wołkowycki, Białystok – Kurowo 2016.
4 lata temu