Projekty naukowe

65 lat Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej

W 2024 roku mija 65. rocznica powołania Kompleksowej Ekspedycji Jaćwieskiej. Rok później przypadają dwie kolejne rocznice: 70. rocznica rozpoczęcia badań wykopaliskowych na cmentarzysku w Szwajcarii koło Suwałk i 50. rocznica II Konferencji Nauk Historycznych „Jaćwież w badaniach 1955-1975”, podsumowującej dwudziestoletnie osiągnięcia KEJ.

Kompleksowa Ekspedycja Jaćwieska stanowiła w realiach PRL fenomen naukowy i społeczny. W jej działania zaangażowali się przedstawiciele nauk humanistycznych: archeolodzy, historycy, językoznawcy, etnografowie oraz nauk przyrodniczych: antropolodzy fizyczni i biolodzy, reprezentujący ośrodki uniwersyteckie, konserwatorskie i muzealne w Warszawie, Białymstoku, Olsztynie i Krakowie oraz uniwersytet w Lund. KEJ znalazła oparcie instytucjonalne i finansowe w biurze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Archeologicznych na woj. białostockie oraz Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, ale jej struktura i zasady działania przypominały dzisiejsze stowarzyszenia nauko-we.

Oficjalne powołanie KEJ miało miejsce 22 lipca 1959 r. Faktyczne działała ona już od czterech lat, a jej początek był związany z podjętymi w 1955 r. przez Jerzego Antoniewicza wykopaliskami na cmentarzysku w Szwajcarii koło Suwałk. Zakończenie działalności KEJ nie zostało nigdy oficjalnie ogłoszone. Do wygaśnięcia jej badań terenowych przyczyniła się przeprowadzona w 1975 r. reforma administracyjna kraju. Wyodrębnienie Pojezierza Suwalskiego i Równiny Augustowskiej w województwo suwalskie pozbawiło KEJ zaplecza finansowego i organizacyjnego, jakie dotychczas stwarzał Wojewódzki Konserwator Zabytków Archeologicznych w Białymstoku.

Osiągnięcia naukowe KEJ przyczyniły się do rozwoju badań humanistycznych na ob-szarze północno-wschodniej Polski na niespotykaną wcześniej skalę. Wyznaczyły również nowe kierunki prowadzonych tu badań przyrodniczych wprowadzając do nich pierwiastek humanistyczny. Dorobek naukowy jej sekcji: archeologicznej, antropologicznej, językoznawczej, historycznej, przyrodniczej i etnograficznej, chociaż dotychczas kompleksowo nie podsumowany, a w części również nieopublikowany, w wielu przypadkach stał się fund-mentem powojennego rozwoju tych dyscyplin naukowych nie tylko na obszarze północno-wschodniej Polski.

Ideą konferencji Kompleksowa Ekspedycja Jaćwieska. Fenomen wielodyscyplinarnych badań nad Jaćwieżą jest zainicjowanie projektu badawczego, którego celem będzie interdyscyplinarne podsumowanie osiągnięć KEJ i jednocześnie wprowadzenie do obiegu naukowego, na zasadach otwartego dostępu, całego jej dorobku, w tym obszernych archiwów instytucjonalnych i prywatnych. Zakończenie prac przewidywane jest na 2024 lub 2025 r., co zbiegnie się z przypadającymi wówczas rocznicami.


2 lata temu